تاریخچه شبکه شتاب در ایران

آیا می دانید شبکه شتاب ایران از چه سالی بنا نهاده شده است؟ آیا میدانید تاریخچه شبکه شتاب ایران به چه صورتی است؟ در این مقاله قصد داریم به طور دقیق در خصوص شبکه شتاب ایران از روز اول تا به امروز صحبت کنیم.

تاریخچه شبکه شتاب ایران

در ابتدا می خواهیم به طور دقیق واژه شتاب را تحلیل کنیم ” شتاب” از سر برگ چهار کلمه “شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی” گرفته شده است. این شبکه به عنوان یک شبکه بانکداری الکترونیک فراگیر در ایران محسوب می شود. زمان تأسیس شبکه شتاب به سال 81 بر می گردد، در نظر داشته باشید که هدف از این شبکه فراهم سازی اتصالات لازم بین شبکه پرداخت بانک ها است. این روند سبب می شود که انجام مبادلات بین بانکی با سرعت پیش برود و روند الکترونیکی داشته باشد. تاریخ دقیق تر آغاز به کار شبکه شتاب ایران به خرداد ماه سال 81 باز می گردد.

در فاز اولیه شبکه شتاب ایران اتصال شبکه های کارت بانکی بنا شد و خودپردازها به طور جدی شروع به کار کردند، فاز دوم مربوط به تراکنش های بین بانکی بوده که توانست لیستی از چک ها و حواله ها و همینطور اوراق بهادار را مدنظر قرار داده است.

در حال حاضر در کشومان 30 بانک عضو شبکه شتاب ایران هستند. اگر بخواهیم لیستی از بانک های عضو شبکه شتاب ایران را اعلام کنیم شامل گزینه های زیر است:

بانک های اقتصاد نوین، پاسارگاد، کارگران، آینده، پارسیان، پست بانک ایران، تجارت، توسعه صادرات ایران، سامان، سپه، سینا، شهر ، مهر ایران، رسالت، صادرات، صنعت و معدن، کارآفرین، مسکن، ملت، ملی، دی، ایران زمین، حکمت ایرانیان، توسعه تعاون، قوامین، گردشگری ، انصار و همینطور 4 موسسه اعتباری نیز در این لیست قرار دارد که عبارت است از : توسعه، کوثر، ملل و نور.

شبکه شتاب بانکی چیست؟

وقتی کارت بانکی خود را در دستگاه خودپرداز بانک دیگری استفاده می‌کنید، پشت‌صحنه‌ این ارتباط به‌ظاهر ساده، به‌واسطه‌ یک زیرساخت ملی مدیریت می‌شود که به آن «شبکه شتاب بانکی» می‌گویند. شبکه شتاب، مخفف «شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی»، یک سامانه متمرکز است که امکان اتصال و تعامل بین بانک‌های مختلف کشور را فراهم می‌کند تا تراکنش‌ها در لحظه، به‌صورت ایمن و یکپارچه انجام شوند.

این شبکه به‌عنوان هسته مرکزی پرداخت‌های بین‌بانکی در ایران عمل می‌کند و انتقال پول، دریافت موجودی، خرید با کارت و دیگر خدمات مبتنی‌بر کارت بانکی را بدون توجه به بانک صادرکننده و پذیرنده، ممکن می‌سازد؛ درواقع، اگر شبکه شتاب وجود نداشت، کارت هر بانک فقط در دستگاه‌های همان بانک قابل‌استفاده بود. این سامانه یکی از زیرساخت‌های کلیدی بانکداری الکترونیکی محسوب می‌شود و نقش مهمی در تسهیل خدمات پرداخت، به‌ویژه برای کاربران نهایی و فروشگاه‌ها ایفا می‌کند.

روند پیشرفت شبکه شتاب ایران

در فروردین ماه سال 1392 در شبکه شتاب ایران یک گام بسیار بزرگ بر داشته شد به طوری که خدمات ارائه شده مطلوب تر باشد و به نوعی مشتری مداری بهتر صورت پذیرد. وجود سیستم انتقال وجه سه جانبه در شبکه شتاب ایران توانست یک گام بسیار بزرگ در زمینه تکنولوژی محسوب شود. طبق این ساختار جدید تمامی افرادی که دارندگان کارت های اعتباری 22 بانک عضو شتاب هستند می توانند بدون در نظر گرفتن سیستم تطابق بانک های مبدأ و مقصد انتقال وجه داشته باشد. از بین 30 بانک عضو شتاب تا به امروز 22 بانک در این مسیر موفق بوده اند.

شاید برایتان سؤال باشد که شبکه شتاب ایران چطور کار می کند؟ در نظر داشته باشید که در شبکه شتاب ایران شما می توانید دامنه وسیعی از تبادلات را داشته باشید به این ترتیب که برداشت وجه نقد به صورت جدی صورت می پذیرد، خریدهای الکترونیکی آسانتر شده و همینطور پرداخت قبوض این سریعتر خواهد بود.

می دانیم که با آمدن شبکه عضو شتاب ایران دیگر مراجعه به بانک ها بسیار کاهش یافته است و این روند سبب می شود که خدمات بانکی بعد از وقت اداری صورت پذیرد، در نظر داشته باشید که با شبکه عضو شتاب ایران می توانید در هر ساعت از شبانه روز از خدمات موجود استفاده کنید. نحوه کار کردن شبکه شتاب ایران به این صورت است که بانک ها به سوئیچ های ملی متصل می شوند و تراکنش ها از طریق این سوییچ ها صورت می پذیرد. سوییچ های موجود در برگیرنده سخت افزار، نرم افزار و همینطور پایگاه داده هستند. پیام های حاصل از تراکنش عموماً بین ابزارهای پذیرش و همینطور مقصد جابجا خواهد شد.

تراکنش ها خود یک پیام الکترونیکی محسوب می شود و درگاه های ارائه دهنده خدمات یکی از ارکان اصلی شبکه شتاب ایران محسوب می شود.

فکر می کنیم میزان امنیت شبکه عضو شتاب ایران چقدر است؟ این سؤال بارها و بارها پرسیده شده است. شبکه عضو شتاب ایران یک شبکه کاملاً مجزا محسوب می شود و هیچ کس نمی تواند به آن وارد شود. امکان بررسی کد های رهگیری و همینطور سیستم های قدرتمند ردیابی سبب می شود که امنیت این سیستم ها افزایش یابد. در شبکه عضو شتاب ایران از قابلیت های آیینه (mirror)  استفاده شده است و این موضوع سبب می شود که تمامی عملیات بسیار موفقیت آمیز باشد.

ادغام بانکداری الکترونیک و شبکه شتاب ایران

به طور کلی طبق بررسی های انجام شده شواهد نشان می دهد که بانکداری الکترونیک از 37 سال پیش آغاز به کار کرده است. در آن زمان بانک تهران تنها دارای 10 دستگاه خودپرداز بود و سبب می شود که پرداخت اتوماتیک پول صورت پذیرد.

اواخر دهه 1360 سایر بانک های کشور نیز از اتوماسیون های بانکی استقبال کردند. در نظر داشته باشید که طرح جامعه اتوماسیون ها بعد از مطالعات زیادی صورت پذیرد و طبق برنامه ریزی های انفورماتیک در سال 1372 طرح جامع اتوماسیون ها به صورت رسمی شکل گرفتند.

در سال 1379 سازمان گسترش تجارت ایران در زمینه وجود شبکه های پرداخت یک سری ایده های مشخص را ارائه داد و در سال 81 شاهد به رسمیت شناختن شبکه عضو شتاب ایران شدیم.

به طور کلی شبکه عضو شتاب ایران از بانک های کشاورزی، توسعه صادرات، و صادرات ایران آغاز شد. در آزمایش های اولیه شتاب بانک های خصوصی سامان و کارآفرین نیز در زمینه سیستم های شبکه شتاب ایران آغاز به کار کردند.در راستای تحقق دولت الکترونیک یک سری قوانین و اهداف دیده می شود، با وجود شبکه عضو شتاب ایران دستیابی به اطلاعات دقیق و به هنگام در بخش های مختلف اقتصادی از طریق اتوماسیون ها فراهم شد.

اجرای امور سریع شده و کیفیت ارائه خدمت به مردم نیز افزایش یافت. کیفیت تصیمیم گیری در سطوح مختلف فراهم شد.

خدمات غیرحضوری ارائه شده و سبب کاهش هزینه ها می شود. این روند سبب می شود که کارایی و اثر بخشی نیز بیشتر شود. سبب گردش سریع بین دستگاه های اجرایی است.

به طور کلی مصوبه شبکه عضو شتاب ایران به هشت بخش اصلی تقسیم شده است و اتوماسیون های اختصاصی و عمومی به صورت مجزا فعالیت می کنند. تسهیلات زیربنایی در زمینه شبکه شتاب ایران و سازوکارهای هدایتی نیز فراهم شده است. در نظر داشته باشید که وجود اثر بخشی های موجود در زمینه شبکه شتاب ایران سبب شده است که در آینده ای نه چندان دور شاهد افزایش خدمات این پروسه باشیم.

خدمات شبکه شتاب

شبکه شتاب به‌عنوان ستون فقرات نظام پرداخت کارتی کشور، مجموعه‌ای از خدمات بانکی را برای دارندگان کارت‌های بانکی فراهم می‌کند که هدف آن، تسهیل تبادل مالی بین بانک‌ها و ارتقای تجربه کاربری است. این خدمات به‌صورت آنی، ایمن و بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام می‌شوند و بخش بزرگی از نیازهای روزمره کاربران را پوشش می‌دهند.

از مهم‌ترین خدمات ارائه‌شده توسط شبکه شتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برداشت وجه نقد از دستگاه‌های خودپرداز (ATM) تمام بانک‌های عضو شبکه
• دریافت موجودی حساب بدون توجه به بانک صادرکننده کارت
• انتقال وجه کارت‌به‌کارت بین کارت‌های بانکی مختلف
• پرداخت قبوض خدماتی از طریق درگاه‌های پرداخت، خودپرداز یا موبایل
• خرید حضوری و آنلاین با کارت از طریق پایانه‌های فروش (POS) یا درگاه‌های اینترنتی
• تغییر رمز اول یا دوم کارت از طریق سامانه‌های تحت‌پوشش شتاب

درمجموع، خدمات شبکه شتاب بستری امن، متمرکز و کاربرمحور را برای تعاملات مالی فراهم می‌کند که نقش مهمی در توسعه بانکداری الکترونیکی در کشور ایفا کرده است.

لیست بانک های عضو شتاب

درحال‌حاضر، بیش‌از ۳۰ بانک و مؤسسه‌ اعتباری دارای مجوز فعالیت از بانک‌ مرکزی ایران به‌صورت رسمی عضو شبکه‌ شتاب هستند؛ ازجمله مهم‌ترین این اعضا می‌توان به بانک‌های زیر اشاره کرد:

• بانک ملی ایران
• بانک سپه
• بانک ملت
• بانک صادرات ایران
• بانک تجارت
• بانک کشاورزی
• بانک مسکن
• بانک صنعت و معدن
• بانک توسعه صادرات ایران
• بانک توسعه تعاون
• پست‌بانک ایران
• بانک رفاه کارگران
• بانک اقتصاد نوین
• بانک پارسیان
• بانک کارآفرین
• بانک سامان
• بانک پاسارگاد
• بانک سینا
• بانک سرمایه
• بانک دی
• بانک شهر
• بانک آینده
• بانک ایران‌زمین
• بانک گردشگری
• بانک خاورمیانه
• بانک حکمت ایرانیان
• بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
• بانک قرض‌الحسنه رسالت

همچنین مؤسسات اعتباری مانند «توسعه»، «کوثر»، «ملل» و «نور» نیز عضو شبکه‌ شتاب هستند.

کارت های عضو شتاب چیست

کارت‌های عضو شتاب به آن دسته از کارت‌های بانکی گفته می‌شود که توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی دارای مجوز صادر شده‌اند و قابلیت استفاده در تمامی درگاه‌های پرداخت عضو شبکه شتاب را دارند؛ این کارت‌ها از طریق زیرساخت شبکه شتاب به یکدیگر متصل شده‌اند و به کاربران اجازه می‌دهند تا با یک کارت، از خدمات بانکی متنوع در سراسر کشور بهره‌مند شوند؛ فارغ از این‌که پذیرنده (خودپرداز، دستگاه کارت‌خوان، درگاه اینترنتی و…) متعلق به کدام بانک باشد.

کارت‌های عضو شتاب به‌صورت معمول در قالب کارت‌های اعتباری و کارت‌های هدیه صادر می‌شوند و با توجه به اتصال به شبکه شتاب، امکان انجام تراکنش‌هایی مانند برداشت وجه، خرید، انتقال پول، پرداخت قبض و دریافت موجودی را در تمام بانک‌های عضو فراهم می‌کنند؛ درواقع، این کارت‌ها ابزار اصلی کاربران برای تعامل یکپارچه با نظام بانکی کشور هستند.