فائزه سوری
در بازار رمزارزها علاوه‌بر فرصت‌های مالی، خطرات جدی مانند حملات سایبری و هک یا ورشکستگی صرافی‌ها و سرقت دارایی‌های دیجیتال نیز وجود دارد. در چنین شرایطی، امنیت دارایی‌ها به یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران تبدیل شده و پرسش مهمی مطرح می‌شود: آیا ارزهای دیجیتال تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و صرافی‌ها چقدر در این زمینه پاسخگو هستند؟
به همین خاطر، در این مقاله قصد داریم به زبان ساده شرح دهیم که بیمه ارز دیجیتال چه مفهومی دارد و وضعیت بیمه‌پذیری صرافی‌های رمزارزی چگونه است. پس اگر شما هم در این بازار فعالیت دارید یا به فکر سرمایه‌گذاری در آن هستید، در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعات مفیدی دراین‌باره کسب کنید.
بیمه ارز دیجیتال چیست؟
بیمه ارز دیجیتال، یک پوشش مالی است که از دارایی‌های دیجیتال شما در برابر خطراتی مانند هک، سرقت، یا نقص‌های فنی محافظت می‌کند. این نوع بیمه‌نامه‌ها معمولاً توسط شرکت‌های بیمه تخصصی یا پلتفرم‌های رمزارزی ارائه می‌شوند و هدفشان این است که در صورت وقوع حادثه، بخشی یا تمام خسارت واردشده به کاربر را جبران کنند.
با توجه به این‌که تراکنش‌های ارز دیجیتال برگشت‌ناپذیر هستند و در بیشتر موارد امکان شناسایی سارق یا بازگرداندن دارایی وجود ندارد، وجود بیمه می‌تواند نوعی آرامش ذهنی برای کاربران و سرمایه‌گذاران فراهم کند.
دلایل اهمیت بیمه ارز دیجیتال
گسترش پذیرش رمزارزها در بازارهای جهانی و افزایش سرمایه‌گذاری، خطراتی (مانند هک، کلاهبرداری، حملات فیشینگ و بدافزارهایی که می‌توانند منجر به ازدست‌رفتن بخش زیادی از دارایی‌های دیجیتال شوند) را هم به‌دنبال دارد.
ماهیت دیجیتالی و غیرقابل‌ردیابی بسیاری از رمزارزها، آن‌ها را به هدفی جذاب برای مجرمان سایبری تبدیل کرده است. در چنین شرایطی، بیمه ارز دیجیتال می‌تواند نقش یک سپر مالی را ایفا کند؛ به این معنا که اگر به هر دلیلی سرمایه کاربران از دست برود، بیمه بتواند بخشی از خسارت را جبران کرده و امنیت روانی سرمایه‌گذاران را تامین کند.
بخش زیادی از کاربران رمزارزها، دارایی‌های خود را نزد نهادهای واسطه مانند صرافی‌ها یا ارائه‌دهندگان کیف پول دیجیتال نگهداری می‌کنند. این نهادها، با وجود تمام اقدامات امنیتی، همچنان در معرض خطر حملات سایبری هستند. از آنجایی که حساب‌های رمزارزی برخلاف حساب‌های بانکی تحت پوشش نهادهایی مثل بیمه سپرده فدرال آمریکا (FDIC) یا سازمان حمایت از سرمایه‌گذاران (SIPC) قرار ندارند، در صورت بروز حادثه، کاربران می‌توانند کل سرمایه خود را از دست بدهند.
در همین راستا، بیمه ارز دیجیتال برای دارایی‌های نگه‌داری‌شده نزد این واسطه‌ها، نوعی شبکه ایمنی ایجاد می‌کند تا علاوه‌بر جلوگیری از ضررهای مالی احتمالی، سبب افزایش اعتماد عمومی و سرعت گرفتن پذیرش رمز ارزها شود. چرا که بسیاری از افراد، به‌دلیل ریسک‌های امنیتی وارد این بازار نمی‌شوند؛ اما اگر بدانند سرمایه‌شان تحت پوشش بیمه است، با اطمینان بیشتری سرمایه‌گذاری خواهند کرد.
آیا بیمه ارز دیجیتال در ایران ممکن است؟
خیر، درحال‌حاضر بیمه ارز دیجیتال در ایران ممکن نیست؛ زیرا هیچ نهاد رسمی یا شرکت بیمهای در کشور، خدمات بیمه برای دارایی‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین، اتریوم و سایر رمزارزها ارائه نمی‌دهد. به‌طورکلی دلایل عدم امکان بیمه ارز دیجیتال در ایران به شرح زیر است:
- نبود چارچوب قانونی شفاف: بازار ارزهای دیجیتال در ایران فاقد قوانین و مقررات شفاف و مشخص است. نبود قانون‌گذاری جامع باعث شده شرکت‌های بیمه نتوانند به‌طور رسمی وارد این حوزه شوند یا خدمات بیمهای مبتنی بر ارز دیجیتال ارائه دهند.
- عدم پذیرش رمزارزها به‌عنوان دارایی رسمی: بانک مرکزی ایران و دیگر نهادهای مالی، رمزارزها را به رسمیت نمی‌شناسند. تا زمانی که این دارایی‌ها به‌عنوان ابزار مالی رسمی پذیرفته نشوند، امکان تعریف و ارزیابی ریسک آن‌ها برای بیمه‌گران وجود نخواهد داشت.
- ریسک بالای بازار ارز دیجیتال: بازار ارزهای دیجیتال بسیار پرنوسان و غیرقابل پیش‌بینی است. همین موضوع ریسک محاسبه‌شده بیمه را دشوار می‌کند و شرکت‌های بیمه را از ورود به این حوزه بازمی‌دارد.
- نبود زیرساخت‌های فنی و حقوقی: برای ارائه بیمه ارز دیجیتال، نیاز به زیرساخت‌هایی مانند اوراکل‌های مطمئن، قراردادهای هوشمند، نهادهای نظارتی مستقل و مکانیزم‌های داوری دیجیتال وجود دارد که در ایران فراهم نیست.
در نتیجه تا زمانی که قانون‌گذاری رسمی در حوزه رمزارزها انجام نشود، رمزارزها به‌عنوان دارایی مشروع شناخته نشوند و زیرساخت‌های فنی و حقوقی لازم فراهم نشده باشد، امکان ارائه خدمات بیمهای برای ارزهای دیجیتال در ایران وجود نخواهد داشت.
انواع بیمه ارز دیجیتال
بیمه ارز دیجیتال به‌طور کلی بر اساس نوع پوششی که ارائه می‌دهد دسته‌بندی می‌شود و هر کدام از آن‌ها مخاطرات خاص مربوط به دارایی‌های دیجیتال را هدف قرار می‌دهند:
- بیمه نگهداری (Custodial Insurance): درحال‌حاضر رایج‌ترین نوع بیمه ارز دیجیتال بوده و برای زمانی طراحی شده که دارایی‌های دیجیتال کاربران توسط نهادهای شخص ثالث (مثل صرافی‌ها یا شرکت‌های نگهدارنده) ذخیره می‌شود. از آنجایی که این شرکت‌ها مقادیر زیادی رمزارز را نگهداری می‌کنند، هدف جذابی برای هکرها و مجرمان سایبری هستند و این بیمه معمولاً خسارات ناشی از سرقت، هک شدن یا نقض امنیتی در سیستم‌های ذخیره‌سازی آن‌ها را جبران می‌کند.
- بیمه شخصی رمزارز (Personal Crypto Insurance): این نوع بیمه مخصوص افرادی است که رمزارزهای خود را در کیف پول‌های شخصی نگهداری می‌کنند. پوشش آن شامل خطراتی مثل هک شدن، دزدیده شدن دارایی یا حتی از دست دادن دسترسی به کیف پول (در برخی موارد) می‌شود. در واقع این بیمه مانند بیمه کردن وسایل ارزشمند یا اموال شخصی است و به دارندگان رمزارز کمک می‌کند با خیال راحت‌تری دارایی‌های خود را مدیریت کنند.
- بیمه مسئولیت مدیران و مسئولان (Directors and Officers Liability Insurance): برای مدیران و مسئولان شرکت‌هایی طراحی شده که در حوزه رمزارز فعالیت می‌کنند. درواقع به دلیل نبود قوانین ثابت و شفاف در این حوزه، مدیران این شرکت‌ها ممکن است به‌خاطر تصمیمات شغلی خود با شکایت یا پیگرد قانونی روبه‌رو شوند و این بیمه از آن‌ها در برابر هزینه‌های حقوقی یا جریمه‌های احتمالی محافظت می‌کند.
به‌طور کلی هر نوع بیمه ارز دیجیتال، برای پوشش دادن یک دسته خاص از ریسک‌ها طراحی شده است و به شکل گسترده در کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود؛ اما در ایران هنوز ساختار قانونی و اجرایی مشخصی برای ارائه چنین خدماتی وجود ندارد.
کدام صرافی‌های ارز دیجیتال بیمه هستند؟
همان‌طور که گفتیم درحال‌حاضر، هیچ‌یک از صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی تحت پوشش بیمه قرار ندارند. نبود قوانین مشخص، چارچوب‌های نظارتی و زیرساخت‌های بیمهای مرتبط با دارایی‌های دیجیتال، باعث شده تا کاربران ایرانی در صورت بروز مشکلاتی مانند هک، از دست رفتن دارایی یا تعطیلی صرافی، عملاً بدون پشتوانه بمانند. در مقابل، برخی صرافی‌های معتبر بین‌المللی برای افزایش اعتماد کاربران، پوشش‌های بیمهای مشخصی برای دارایی‌های ذخیره‌شده ارائه می‌دهند و از جمله این صرافی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- Coinbase
- Binance
- Bitstamp
- BitGo
- Crypto.com
در نظر داشته باشید که حتی در این صرافی‌ها نیز میزان و نوع پوشش بیمهای محدود است و همه دارایی‌ها را شامل نمی‌شود. کاربران باید پیش از استفاده از هر صرافی، جزئیات مربوط به بیمه، شرایط پوشش و استثناها را به دقت بررسی کنند.
چه افراد و سازمان‌هایی به بیمه ارز دیجیتال نیاز دارند؟
بیمه ارز دیجیتال می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از افراد و سازمان‌ها مفید باشد؛ به‌خصوص کسانی که با مقادیر زیاد رمزارز سروکار دارند یا در صنایع مرتبط با فناوری بلاکچین فعالیت می‌کنند. در کشورهایی مانند کانادا، شرکت‌هایی مانند KASE Insurance امکان ارائه بیمه به انواع نهادهای فعال در حوزه ارز دیجیتال را دارند؛ حتی به آن‌هایی که عرضه اولیه کوین (ICO) انجام می‌دهند یا در فرایند توکن‌سازی و ساخت اوراق‌بهادار دارایی‌های دیجیتال مشارکت دارند. برخی از سازمان‌ها و افرادی که معمولاً به بیمه ارز دیجیتال نیاز دارند عبارت‌اند از:
- صرافی‌های رمزارزی
- شرکت‌های پردازش پرداخت با رمزارز
- ماینرها و شرکت‌های استخراج
- نگهدارندگان دارایی دیجیتال (Custodians)
- پلتفرم‌های خدمات مالی مبتنی بر رمزارز
- ارائه‌دهندگان کیف پول دیجیتال
- شرکت‌های زیرساختی در حوزه بلاکچین
در واقع هر فرد یا شرکتی که روی رمزارز سرمایه‌گذاری می‌کند، حجم قابل‌توجهی دارایی دیجیتال دارد یا کسب‌وکاری مرتبط با تراکنش‌های رمزارزی را مدیریت می‌کند، می‌تواند از مزایای بیمه ارز دیجیتال بهره‌مند شود؛ حتی شامل فروشگاه‌های آنلاین (e-commerce) که رمزارز می‌پذیرند و درآمد حاصل را در کیف پول‌های دیجیتال نگهداری می‌کنند نیز می‌شود. پس اگر قصد شما هم ورود به بازار ارزهای دیجیتال را دارید، اما نگران ریسک‌های آن هستید، بیمه رمزارز می‌تواند به شما کمک کند با آرامش بیشتری وارد این عرصه شوید و از سرمایه خود محافظت کنید.
بیمه ارز دیجیتال؛ دور از دسترس برای ایرانی‌ها
در این مقاله با مفاهیم پایه بیمه ارز دیجیتال، انواع رایج آن و نهادهایی که بیشترین نیاز را به این نوع پوشش بیمهای دارند آشنا شدیم. از بیمه نگهداری برای صرافی‌ها و شرکت‌های امانی گرفته تا بیمه شخصی رمزارز برای دارندگان کیف پول و بیمه مسئولیت مدیران در شرکت‌های رمزارزی، همگی برای کاهش ریسک در یک بازار پر نوسان و ناامن طراحی شده‌اند.
با‌این‌حال نبود نظارت رسمی، نهادهای تخصصی بیمه‌گر در این حوزه و عدم به‌رسمیت‌شناختن قانونی رمزارزها در ایران، باعث شده‌اند بیمه ارز دیجیتال در این کشور، فعلاً یک گزینه غیرممکن و دور از دسترس باشد. در نتیجه، کاربران ایرانی به‌ناچار باید مسئولیت کامل حفاظت از دارایی‌های دیجیتال خود را شخصاً برعهده بگیرند و به ابزارهایی مانند کیف پول‌های سخت افزاری امن، احراز هویت دو مرحله‌ای و آموزش مداوم برای کاهش ریسک اتکا کنند.
خیر؛ به دلیل نبود قوانین مشخص، زیرساخت بیمهای و بهرسمیتشناختهنشدن رمزارزها، بیمه ارز دیجیتال در ایران فعلاً امکانپذیر نیست.
بله؛ برای کاربرانی که مقادیر زیادی رمزارز دارند یا در این حوزه فعالیت حرفه‌ای می‌کنند، بیمه می‌تواند از دارایی آن‌ها در برابر هک، سرقت یا خطاهای انسانی محافظت کند.
