کیف پول محاسباتی چندجانبه (multiparty computing) چیست؟

تصور کنید دارایی‌های دیجیتال‌تان، مثل بیت‌کوین یا اتریوم، در یک گاوصندوق قرار دارند. حالا اگر کلید این گاوصندوق فقط دست یک نفر باشد، چه می‌شود؟ با گم شدن یا دزدیده شدن آن کلید، همه‌چیز از بین می‌رود. اما اگر بشود این کلید را به چند تکه تقسیم کرد و بین چند نفر یا سیستم امن توزیع کرد، طوری که فقط با همکاری هم باز شود و هیچ‌کس به‌تنهایی نتواند آن را کپی کند، امنیت بسیار بیشتری به دست می‌آید. این دقیقاً همان کاری است که کیف پول محاسباتی چندجانبه یا MPC Wallet انجام می‌دهد.

در این مقاله از ایرانیکارت قرار است به‌زبان ساده و کاربردی، مفهوم کیف پول‌های محاسباتی چندجانبه را بررسی کنیم، تفاوت آن با کیف پول‌ چند امضایی را توضیح دهیم و با مثال‌های مختلف بگوییم که این کیف پول‌ها چطور امنیت دارایی‌های دیجیتال را چند برابر می‌کنند. پس اگر می‌خواهید بدانید این کیف پول‌ها دقیقاً چطور کار می‌کنند و چرا آینده‌دار هستند، تا پایان همراه ما باشید.

کیف پول محاسباتی چندجانبه؛ تعریف و نحوه کار

کیف پول محاسباتی چندجانبه یا MPC Wallet، نوعی کیف پول ارز دیجیتال است که به‌جای تکیه بر یک کلید خصوصی، از تکنولوژی رمزنگاری پیشرفته‌ای به نام محاسبات چندجانبه (Multi-Party Computation) استفاده می‌کند. در این روش، کلید خصوصی به بخش‌های جداگانه‌ای تقسیم می‌شود و بین چند سیستم یا نفر توزیع می‌گردد؛ طوری‌که هیچ‌کس به‌تنهایی به کلید کامل دسترسی ندارد، اما می‌توان با همکاری آن‌ها تراکنش را امضا کرد.

حالا برای درک بهتر ماهیت کیف پول‌های MPC، اول باید بفهمیم که «محاسبات چندجانبه» یا Multi-Party Computation (به‌اختصار MPC) چیست. این تکنولوژی به چند نفر یا سیستم اجازه می‌دهد تا با همکاری هم یک محاسبه را انجام دهند، بدون اینکه اطلاعات خصوصی‌شان را برای هم فاش کنند.

دو ویژگی کلیدی در MPC وجود دارد:

• اول حفظ حریم خصوصی است؛ یعنی هیچ‌کس نمی‌تواند از نتیجه نهایی یا فرایند اجرا، اطلاعات محرمانه‌ دیگران را بفهمد.
• دوم دقت و اطمینان است؛ یعنی حتی اگر بعضی از افراد حاضر در سیستم بخواهند تقلب کنند یا اطلاعات‌شان را لو دهند، نتیجه نهایی باز هم درست و امن باقی می‌ماند.

برای اینکه همه‌چیز روشن‌تر شود، بیایید یک مثال بزنیم:

سه نفر به نام‌های جان، راب و سم می‌خواهند بدانند کدام‌یک بیشترین حقوق را می‌گیرد، بدون اینکه حقوق واقعی‌شان را به هم بگویند. این مسئله در دنیای رمزنگاری با عنوان «مسئله میلیونرها» شناخته می‌شود. اگر آن‌ها به یک دوست مورد اعتماد دسترسی داشتند، می‌توانستند هرکدام مبلغ حقوق‌شان را به او بگویند تا فقط بگوید چه کسی بیشترین درآمد را دارد؛ بدون اینکه عدد دقیق کسی را فاش کند.

اما وقتی چنین دوست قابل اعتمادی وجود نداشته باشد، MPC همان کار را انجام می‌دهد (یعنی نتیجه را مشخص می‌کند)؛ بدون اینکه نیاز باشد اطلاعات خصوصی به یک شخص یا سیستم مرکزی داده شود. در این روش، جان، راب و سم فقط با تبادل داده‌های رمزگذاری‌شده بین خودشان، می‌توانند بفهمند چه کسی بیشترین حقوق را دارد، بدون اینکه رقم حقوق هیچ‌کدام فاش شود.

در کیف پول‌های محاسباتی چندجانبه هم همین اتفاق می‌افتد. کلید خصوصی کاربران بین چند بخش (نرم‌افزار، سرور یا اشخاص مختلف) تقسیم می‌شود و هیچ‌کس به‌تنهایی به کلید کامل دسترسی ندارد. اما وقتی نیاز به انجام تراکنش باشد، این بخش‌ها با همکاری هم (درست مثل جان، راب و سم)؛ بدون فاش کردن اطلاعات خصوصی، تراکنش را امضا و اجرا می‌کنند.

کیف پول محاسباتی چندجانبه استانداردی جدید برای امنیت

برای استفاده از دارایی‌های دیجیتال مثل بیت‌کوین یا NFT، به یک جفت کلید نیاز دارید: کلید عمومی و کلید خصوصی. کلید عمومی مثل شماره حساب شماست و کلید خصوصی مثل رمز آن. هر کسی که به این رمز (کلید خصوصی) دسترسی داشته باشد، می‌تواند دارایی شما را جابه‌جا کند. بنابراین، حفظ امنیت این کلید حیاتی است؛ چون اگر دست فرد دیگری بیفتد، عملاً مالک دارایی شما می‌شود.

در گذشته، روش‌های متداولی برای نگهداری امن کلیدهای خصوصی وجود داشت:

• فضای سرد (Cold Storage): ذخیره کلید به‌صورت آفلاین، بدون اتصال به اینترنت
• فضای گرم (Hot Storage): ذخیره کلید روی سرورهای آنلاین
• کیف پول سخت‌افزاری: ذخیره کلید روی یک دستگاه فیزیکی مثل USB

هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. مثلاً فضای سرد امن‌تر است؛ اما انتقال دارایی در آن کند و پیچیده است. فضای گرم سریع‌تر عمل می‌کند؛ اما در برابر حملات اینترنتی آسیب‌پذیرتر است. کیف پول سخت‌افزاری هم اگر گم یا خراب شود، ممکن است کل دارایی از بین برود.

اینجاست که کیف پول محاسباتی چندجانبه MPC وارد می‌شود؛ راهکاری که نه‌تنها امنیت نگهداری کلید را بالا می‌برد، بلکه انتقال سریع و ایمن دارایی‌ها را هم ممکن می‌سازد. با رشد بازار رمزارزها و نیاز به انجام تراکنش‌های پیچیده‌تر، MPC در حال تبدیل شدن به استاندارد جدید امنیتی برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران بزرگ است؛ چون هم امنیت دارد، هم انعطاف‌پذیری عملیاتی.

مزایای استفاده از کیف پول محاسباتی چندجانبه 

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده کیف پول محاسباتی چندجانبه در سال‌های اخیر توجه کاربران حرفه‌ای، صرافی‌ها و حتی شرکت‌های بزرگ را جلب کنند، ترکیب فوق‌العاده‌ای از امنیت، انعطاف‌پذیری و سهولت در استفاده است. این نوع کیف پول‌ها نسبت به روش‌های سنتیِ نگهداری از دارایی دیجیتال، راه‌حل‌های هوشمندانه‌تری ارائه می‌دهند؛ راه‌حل‌هایی که هم برای کاربران عادی مناسب‌ است و هم برای سازمان‌هایی با نیازهای امنیتی پیچیده‌تر.

در ادامه، مهم‌ترین مزایای استفاده از این نوع کیف پول را بررسی خواهیم کرد؛ هر یک از این مزایا می‌توانند در تصمیم‌گیری شما برای انتخاب MPC Wallet به‌منظور نگهداری دارایی دیجیتال، نقش کلیدی داشته باشند.

 ۱- غیرمتمرکز بودن (Decentralization)

یکی از مزایای کلیدی کیف پول محاسباتی چندجانبه MPC این است که نیازی به اعتماد به یک شخص یا نهاد خاص برای نگهداری کلید خصوصی ندارید. در این مدل، کلید خصوصی بین چند نفر یا سیستم تقسیم می‌شود و هیچ‌کس به‌تنهایی کنترل کامل ندارد.
نتیجه؟ احتمال فساد، سوءاستفاده یا خطاهای ناشی از تمرکز اطلاعات، به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و امنیت دارایی شما بالاتر می‌رود.

۲- حفظ حریم خصوصی اطلاعات (Data Privacy)

کیف پول محاسباتی چندجانبه فقط از اطلاعات ضروری استفاده می‌کند و اطلاعات شخصی شما را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارد؛ (نه با افراد حاضر در گروه، نه با سرویس‌های واسط)
یعنی هیچ‌کس نمی‌تواند بدون اجازه شما به داده‌های حساس‌تان دسترسی پیدا کند یا آنها را تغییر دهد. این یک لایه امنیتی مهم برای کسانی است که نگران حفظ حریم خصوصی در فضای رمزارز هستند.

۳- دقت بسیار بالا در عملکرد (High Accuracy)

این نوع کیف پول‌ها برای انجام محاسبات حساس و پیچیده (مثل تولید آدرس، امضای تراکنش‌ها یا بررسی صحت امضاها) طراحی شده‌اند.
MPC این کارها را با دقت بسیار بالا، بدون خطا و با کمترین احتمال اشتباه انجام می‌دهد. این قابلیت، در تراکنش‌های مالی مهم یا پرتکرار، اهمیت زیادی دارد.

۴- حذف نقطه ضعف متمرکز (Removes Single Points of Failure)

برخلاف کیف پول‌هایی که فقط به یک کلید خصوصی وابسته‌ هستند (مثل کیف پول‌های تک‌امضایی یا ذخیره‌سازی‌های آنلاین)، کیف پول محاسباتی چندجانبه با تقسیم کلید خصوصی بین چند نفر یا سیستم، جلوی وابستگی به یک نقطه را می‌گیرد.
این یعنی حتی اگر یکی از اعضا دچار خطا شود، هک شود یا دستگاهش آسیب ببیند، کل دارایی به خطر نمی‌افتد. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان امنیت دیجیتال، MPC را امن‌ترین روش نگهداری دارایی‌های دیجیتال می‌دانند.

 ۵- قابلیت گسترش‌پذیری (Scalability)

یکی دیگر از مزایای مهم کیف پول محاسباتی چندجانبه این است که همراه با نیازهای شما رشد می‌کند. می‌توانید افراد بیشتری را به گروه تصمیم‌گیرنده اضافه یا کم کنید، بدون اینکه مشکلی در عملکرد کیف پول به وجود بیاید.
مثلاً اگر بخواهید امنیت بیشتری داشته باشید، می‌توانید تعداد امضاکنندگان را افزایش دهید؛ یا اگر نیاز به سرعت بیشتر داشتید، ساختار تصمیم‌گیری را ساده‌تر کنید.

۶- انعطاف‌پذیری بالا (Flexibility)

کیف پول محاسباتی چندجانبه امکان تعریف و تنظیم قوانین دل‌خواه را به شما می‌دهد. مثلاً می‌توانید مشخص کنید که فقط برای تراکنش‌های بالای یک مبلغ خاص، تأیید چند نفر لازم باشد یا اگر یکی از اعضا در دسترس نبود، یک مسیر جایگزین برای امضا فعال شود.
این انعطاف بالا باعث می‌شود در مواقع عادی و موقعیت‌های اضطراری، هم دارایی‌تان امن باشد، هم مطابق شرایط شما مدیریت شود.

تفاوت کیف پول محاسباتی چند جانبه با کیف پول چند امضایی 

وقتی حرف از امنیت دارایی‌های دیجیتال به میان می‌آید، اسم دو کیف پول زیاد شنیده می‌شود: کیف پول چندامضایی (Multi-sig) و کیف پول محاسباتی چندجانبه (MPC). شاید در نگاه اول شبیه هم به‌نظر برسند، چون هر دو برای افزایش امنیت طراحی شده‌اند؛ اما درواقع تفاوت‌های مهمی با هم دارند که دانستنش می‌تواند مسیر انتخاب شما را کاملاً تغییر دهد. ازاین‌رو در ادامه، این دو روش را با هم مقایسه می‌کنیم تا ببینیم چرا MPC تبدیل به استاندارد جدید امنیت دارایی‌های دیجیتال شده است.

تفاوت در ساختار امنیتی

کیف پول چندامضایی برای تایید یک تراکنش نیاز به چند امضا از افراد مختلف دارد. کلیدهای خصوصی این افراد معمولاً به‌طور مستقل نگهداری می‌شوند و هر کسی سهم خودش را برای امضای نهایی ارائه می‌دهد. در مقابل، کیف پول محاسباتی چندجانبه اصلاً کلید خصوصی واحدی ندارد. هر نفر فقط بخشی از اطلاعات رمزنگاری‌شده را دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند به‌تنهایی کلید را بازسازی کند. حتی هنگام امضای تراکنش، این تکه‌ها فقط با هم تعامل دارند بدون اینکه به‌صورت کامل کنار هم قرار بگیرند.

سازگاری با بلاک‌چین‌های مختلف

کیف پول چندامضایی در همه بلاک‌چین‌ها پشتیبانی نمی‌شود و اجرای آن در هر شبکه نیاز به کدنویسی جداگانه دارد. همین مسئله می‌تواند باعث بروز مشکلات فنی و امنیتی جدی شود. در مقابل،  کیف پول محاسباتی چندجانبه دارای «پروتکل آگنوستیک» است؛ یعنی می‌تواند با بلاک‌چین‌های مختلف کار کند و به‌راحتی از شبکه‌ای به شبکه دیگر گسترش یابد.

انعطاف‌پذیری عملیاتی

در Multi-sig اگر بخواهید اعضای امضاکننده را کم یا زیاد کنید، باید کیف پول جدیدی بسازید. این موضوع فرایند را پیچیده و زمان‌بر می‌کند؛ اما در MPC (بدون نیاز به ایجاد کیف پول جدید) می‌توانید در هر زمان اعضا را اضافه یا حذف کنید و قوانین امضای تراکنش را مطابق نیاز تغییر دهید.

مقاومت در برابر خطا یا نفوذ

در کیف پول چندامضایی اگر یکی از کلیدها به سرقت برود یا خرابکاری شود، امنیت کل سیستم به خطر می‌افتد؛ همچنین امکان حملات هدفمند نیز وجود دارد. اما در کیف پول محاسباتی چندجانبه هیچ‌گاه کلید کامل وجود نداشته و هر عضو فقط بخشی از اطلاعات را دارد، به همین خاطر حتی اگر یکی از اعضا به خطر بیفتد، مهاجم نمی‌تواند از آن سوءاستفاده کند.

قابلیت بازیابی و مدیریت بحران

در Multi-sig، اگر یکی از اعضای اصلی در دسترس نباشد یا کلیدش را از دست بدهد، ممکن است دسترسی به دارایی‌ها غیرممکن شود؛ اما در MPC (بدون ایجاد اختلال در عملکرد کیف پول)، به‌راحتی می‌توان اعضای جدیدی اضافه کرد یا ساختار دسترسی را بازتنظیم نمود.

آینده کیف پول محاسباتی چند جانبه

با نگاهی کلی به مقایسه‌های انجام‌شده، می‌توان گفت فناوری MPC نه‌تنها از نظر امنیتی گامی رو به جلو نسبت به کیف پول‌های چند امضایی است، بلکه از نظر انعطاف‌پذیری، مقیاس‌پذیری و کارایی نیز برتری چشمگیری دارد؛ همچنین بانوجه‌به اینکه تهدیدات سایبری هر روز پیچیده‌تر می‌شوند و سازمان‌ها به دنبال راه‌حل‌هایی مقاوم در برابر نفوذ هستند، کیف پول محاسباتی چندجانبه توانسته جایگاه خود را به‌عنوان استاندارد جدید در امنیت دارایی‌های دیجیتال تثبیت کند. بانک‌ها و مؤسسات بزرگ بین‌المللی مانند BNY Mellon (بزرگ‌ترین بانک متولی در جهان) و Revolut (بزرگ‌ترین نئوبانک اروپا) ازجمله سازمان‌هایی هستند که به استفاده از این کیف پول روی آورده‌اند؛ اما این تنها آغاز راه است.

در آینده، کیف پول‌های محاسباتی چندجانبه بخشی از یک معماری امنیتی چندلایه خواهند بود که در آن MPC در کنار سایر فناوری‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری قرار می‌گیرد. سیستم‌هایی مانند ایزولاسیون سخت‌افزاری در سطح چیپ (Intel SGX)، توزیع اطلاعات حساس در میان چند ارائه‌دهنده معتبر ابری و موتورهای سیاست‌گذاری قابل تنظیم، در کنار کیف پول محاسباتی چندجانبه، سد دفاعی چندلایه‌ای ایجاد می‌کنند که نفوذ به آن تقریباً غیرممکن و از نظر اقتصادی برای مهاجم بسیار پرهزینه خواهد بود.

به‌عبارت دیگر، MPC آینده کیف پول‌های دیجیتال نیست؛ بلکه همین امروز، پایه‌گذار امنیت نسل بعدی دارایی‌های دیجیتال شده است و با پیشرفت‌های بیشتر، نقش آن در امنیت بلاک‌چین، بانکداری و پرداخت‌های دیجیتال، پررنگ‌تر نیز خواهد شد.