معرفی، بررسی و مقایسه انواع بلاکچین + مزایا و معایب

از زمانی که بیت‌کوین، به عنوان اولین نسل از بلاک چین در سطح جهانی عرضه شد، بسیاری از کمپانی‌ها تصمیم گرفتند برای زنجیره تامین خود از بلاکچین استفاده کنند. اما سوالی که پیش می‌آمد این بود که کدامیک از انواع بلاکچین برای آن‌ها مناسب بود؟ همین امر سبب شد گزینه‌های موجود را بررسی کنند تا تصمیم بهتری برای خود بگیرند. در این مقاله همراه ما باشید تا با ۴ نوع بلاکچین آشنا شده و بدانیم هر یک چه مزایا و معایبی دارد و با مقایسه این ۴ نوع، بدانید هر کدام برای چه نوع مدیریت زنجیره تامین بهتر است.

چرایی پیدایش انواع بلاکچین‌های مختلف

قبل از بررسی انواع بلاکچین، مهم‌ترین سوالی که ذهن همه را درگیر خود می‌کند این است که چرا چند نوع بلاکچین به وجود آمد؟ به بیان دیگر، مگر یک نوع بلاکچین نمی‌توانست نیازها را برطرف کند؟

پیشنهاد مطالعه: بلاکچین چیست؟

در پاسخ باید گفت، با اینکه فناوری پشت‌پرده بلاکچین‌ها تقریبا یکسان است، اما خروجی این پروژه با توجه به کاربران هدف و نهایی، می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، بلاکچین عمومی، عموم مردم را به عنوان کاربران نهایی هدف قرار می‌دهند. این درحالی است که بلاکچین‌های خصوصی برای کاربران بخصوصی که دعوت‌شده‌اند، طراحی می‌شود.

بیایید بیشتر وارد مثال‌هایی که زده شد، بشویم تا درک بهتری از چرایی پیداش انواع بلاکچین داشته باشید.

فرض کنید یک بانک، که از قضا از نظر امنیتی بسیار حساس است، می‌خواهد برای زنجیره تامین از فناوری بلاکچین استفاده کند. اگر یک بلاکچین عمومی را برای این منظور به کار بگیرد، داده‌های امنیتی و اطلاعات محرمانه می‌تواند در اختیار عموم قرار بگیرد که طبیعتا انتخاب خوبی نیست. در مقابل، زمانی که از بلاکچین خصوصی کمک بگیرد، می‌تواند مشخص کند که فقط اعضای بانک به این اطلاعات دسترسی داشته باشند. در نهایت گره‌های این زنجیره، توسط مدیر شبکه نظارت می‌شود تا از امنیت آن، مطمئن باشد.

نکته مهم اینجاست که اطلاعات منتقل شده از طریق شبکه بلاکچین خصوصی در داخل شبکه باقی می‌ماند. هر گره جدیدی که بخواهد به یک شبکه خصوصی اضافه شود نیاز به مجوز از سرپرست شبکه دارد. این یعنی، بانک باید در مورد مقیاس بلاکچین خصوصی خود برای همه شعب یک شهر یا همه شعب آن‌ها در یک کشور تصمیم بگیرد. پس اگر قرار بر اضافه شدن گره‌ای به سیستم باشد، بازهم نیاز به مجوز خواهد بود تا امنیت حرف اول را بزند. 

در نتیجه، دلیل اصلی پیدایش انواع شبکه‌های بلاکچین، سطوح امنیتی و دسترسی‌های مختلف است.

معرفی و بررسی انواع بلاکچین

در مجموع، ۴ نوع شبکه بلاکچین وجود دارد که به شرح زیر هستند:

１- بلاکچین عمومی یا Public blockchain

پیدایش بلاکچین از همینجا انجام شد. اولین باری که نام بیت‌کوین شنیده و فناوری بلاکچین معرفی شد، صحبت از بلاکچین عمومی بود که در حال حاضر ارزهای دیجیتال نیز برروی آن بنا شده‌اند. 

برای اینکه به یک گره مجاز در دنیای بلاکچین عمومی تبدیل شوید، نیاز به هیچ مجوزی ندارید. تنها چیزی که برای ورود به این دنیا لازم خواهد بود، داشتن اینترنت است. برای همین است که به آن بلاکچین بدون مجوز نیز می‌گویند.

در بلاکچین عمومی، هر کاربری که به یک گره تبدیل شود، می‌تواند به سوابق فعلی و گذشته موجود دسترسی داشته باشد و استخراج ارز دیجیتال را نیز انجام دهد. البته باید گفت سوابق و تراکنش‌های معتبر در این بلاکچین، غیرقابل تغییر توسط این افراد خواهد بود (برای همین است که امنیت این بلاکچین قابل قبول است).

نمونه‌ها:

• بیت‌کوین
• اتریوم
• لایت‌کوین

مزایا:

• مستقل از سازمان‌ها
• شفافیت بالا به دلیل دسترسی عموم مردم
• قابل اعتماد و دارای امنیت قابل قبول
• منبع باز

معایب:

• به‌دلیل فعالیت کاربران زیاد به‌صورت همزمان، می‌تواند کند باشد.
• مقیاس‌پذیر نیست و هرچه گره‌های آن بیشتر شود، سرعت کمتر می‌شود.
• امکان محدود کردن دسترسی وجود ندارد.
• با به‌دست آوردن بیش از ۵۱ درصد از قدرت‌های محاسباتی، هکرها می‌توانند در این شبکه تغییر ایجاد کنند (برای همین می‌گوییم نسبت به سایر انواع بلاکچین امنیت کمتری دارد).

２- بلاکچین خصوصی یا Private blockchain

زمانی که کارکرد بلاکچین محدود به مقیاس مشخصی شود، پای بلاکچین خصوصی به میان می‌آید. این نوع بلاکچین، با اینکه از نظر اتصالات همتابه‌همتا و غیرمتمرکز، تفاوتی با نوع عمومی ندارد، تحت کنترل یک نهاد مشخص است.

بنابراین عموم مردم نمی‌توانند صرفا با داشتن دسترسی به اینترنت وارد این بلاکچین بشوند. از آنجایی که اگر هر فرد جدید بخواهد وارد این مجموعه شود، نیاز به اخذ مجوز از سوی کنترل‌کنندگان دارد، نام دیگر این نوع بلاکچین را بلاکچین مجوزی می‌دانند.

نمونه‌ها:

• پروژه Multichain
• پروژه HyperLedger

مزایا:

• تمامی دسترسی‌ها توسط یک سازمان کنترل می‌شود (وابسته به سازمان).
• سرعت بسیار بالا به دلیل دسترسی محدود

معایب:

• به‌دلیل اینکه در دسترسی عموم نیست، شفافیت زیادی ندارد.
• اغلب منبع باز نیست.

３- بلاکچین هیبریدی (ترکیبی) یا Hybrid blockchain

زمانی که بخواهید از مزایای هر دو بلاکچین عمومی و خصوصی بهره‌مند شوید، بلاکچین هیبریدی به دادتان خواهد رسید. این نوع بلاکچین به سازمان‌ها کمک می‌کند تا یک سیستم خصوصی و مبتنی بر مجوز را در کنار یک سیستم بدون مجوز و عمومی راه‌اندازی کنند و علاوه بر اینکه می‌توانند دسترسی به داده‌های ذخیره‌شده در بلاک چین را کنترل کنند، مشخص کنند چه داده‌هایی به صورت عمومی باز باشند.

به طور معمول، تراکنش‌ها و سوابق در یک بلاک چین هیبریدی، عمومی نمی‌شوند، اما می‌توانند در صورت نیاز، مانند اجازه دسترسی از طریق قرارداد هوشمند، تأیید شوند. اطلاعات محرمانه در داخل شبکه نگهداری می‌شود و حتی اگر یک نهاد خصوصی مالک این بلاکچین باشد، نمی‌تواند تراکنش‌ها را تغییر دهد. هنگامی که یک کاربر به یک بلاکچین هیبریدی اضافه می‌شود، دسترسی کامل به شبکه دارد، و تا زمانی‌که در معامله‌ای شرکت نکرده، از هویت او در برابر سایر کاربران محافظت می‌شود.

نمونه‌ها:

• پروژه Dragonchain

مزایا:

• از هویت کاربران تا زمانی‌که وارد معامله‌ای نشوند، در مقابل سایر کاربران محافظت می‌شود.
• به‌دلیل فعالیت در یک پلتفرم بسته، حملات ۵۱ درصدی (که در بخش عمومی ذکر شد) غیرقابل انجام است.
• امکان ارتباط با اشخاص ثالث وجود دارد.
• تراکنش‌ها ارزان و سریع هستند.
• مقیاس‌پذیر است.

معایب:

• به شفافیت بلاکچین عمومی نیست.
• ارتقا شبکه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

４-  بلاکچین کنسرسیومی یا Consortium blockcain

بلاکچین کنسرسیومی که با نام بلاکچین فدرال نیز شناخته می‌شود، چهارمین و آخرین مورد از انواع بلاکچین است. این نوع نیز شباهت زیادی به نوع هیبریدی دارد اما در مدل کنترل دسترسی‌ها کمی متفاوت‌ است.

یک بلاکچین کنسرسیومی، بسیار شبیه نوع خصوصی با دسترسی محدود به یک گروه خاص است، که خطرات ناشی از کنترل شبکه را در یک بلاکچین خصوصی از بین می‌برد. این گروه خاص می‌تواند مجموعه‌ای از سازمان‌ها و نهادهای مختلف و مشخص‌شده باشد.

در بلاکچین کنسرسیومی یک گره اعتبارسنجی وجود دارد که تراکنش‌ها را شروع، دریافت و تایید می‌کند. همچنین اعضای این شبکه می‌توانند به عنوان گره‌های عضو، تراکنش‌ها را دریافت یا شروع کنند.

نمونه‌ها:

• پروژه R3
• پروژه Energy Web Foundation

مزایا:

• مقیاس‌پذیر
• نسبت به بلاکچین عمومی ایمن‌تر و کارامدتر است.
• مانند بلاکچین خصوصی و هیبریدی، کنترل‌ دسترسی دارد.

معایب:

• شفافیت کمتر نسبت به بلاکچین عمومی
• مقررات خود بلاکچین می‌تواند عملکرد شبکه را مختل کند.

مقایسه بلاکچین خصوصی و عمومی

مساله دسترسی‌ها و امنیت انواع بلاکچین، می‌تواند تعیین کننده کاربرد آن‌ها باشد. بنابراین می‌توان گفت، بلاکچین خصوصی که در میزان دسترسی افراد متفاوتند، در کاربرد نیز متفاوت خواهند بود. 

بلاکچین خصوصی معمولا برای استفاده در سازمان‌ها و شرکت‌ها استفاده می‌شود و تنها به اعضای خاصی دسترسی دارد. این یعنی اگر شرکتی بخواهد از بلاکچینی ایمن‌تر استفاده کند، قطعا به سراغ بلاکچین خصوصی می‌رود. در حالی که بلاکچین عمومی برای استفاده عمومی قرار دارد و هر کسی می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. بنابراین امنیتی که بلاکچین خصوصی فراهم می‌کند را ندارد. 

نکته مهم اینجاست که بلاکچین خصوصی به دلیل دسترسی محدود، علاوه بر امنیت بیشتر و کنترل بهتر روی فرایند‌های ذخیره‌سازی و انتقال داده، سرعت بالاتری هم دارد. در مقابل، بلاکچین عمومی به دلیل دسترسی عمومی، شفافیت بیشتری دارد.

همچنین، افرادی که تصور می‌کنند بلاکچین عمومی به‌طور کلی ایمن نیست، در اشتباهند؛ چرا که این نوع بلاکچین به‌دلیل توزیع شده بودن، مقاومت بیشتری در برابر حملات دارد. در واقع، چون احتمال حمله به آن بیشتر است، در طراحی آن سعی شده جوانب بیشتری سنجیده شود و در نتیجه امنیت قابل قبولی دارد. (اما امنیت آن همچنان قابل مقایسه با بلاکچین خصوصی نیست!)

وقتی پای کاربرد در میان باشد، بلاکچین خصوصی در زمینه‌هایی مثل انتقال پول، ذخیره‌سازی اطلاعات حسابداری و مدیریت زنجیره‌ تامین بیشتر دیده‌ می‌شود. در مقابل، از بلاکچین عمومی بجز انتقال پول، در زمینه‌های ذخیره‌سازی اطلاعات شبکه‌های اجتماعی و ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود.

در جدول زیر می‌توانید مزایا، معایب و کاربردهای همه انواع شبکه‌های بلاکچین را به صورت خلاصه مشاهده کنید.

کلام آخر: ۴ شبکه زنجیره‌ای با سیاست‌های مختلف

در این مقاله بررسی کردیم که ۴ شبکه بلاکچین مختلف وجود دارد که هر کدام سطح دسترسی متفاوتی داشته و کارایی‌های خود را دارند. به‌طورکلی، بلاکچین عمومی که رایج‌ترین نوع میان این ۴ شبکه است، در حوزه‌ ارزهای دیجیتال بیشترین کاربرد را دارد. اگر به فکر فعالیت‌های درون‌سازمانی و باامنیت بالا روی محور زنجیره‌های بلوکی باشید، انواع خصوصی، کنسرسیومی و هیبریدی می‌توانند برای شما مناسب‌تر باشند. انتخاب اینکه کدامیک بهینه‌ترین است، با توجه به نیاز و هدف شما متغیر خواهد بود. با مطالعه جدول مقایسه أنواع بلاکچین، قطعا پاسخ خود را خواهید یافت. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.