انیس مسکینی
دو دهه به عقب بازگردید؛ اگر کسی کار بانکی داشت، باید تقریبا یک روز کامل را خالی می‌کرد تا در صف بانک، به انتظار نوبت رسیدگی به درخواست خود بماند. این درحالیست که امروز، بخش قابل توجهی از خدمات مالی و بانکی که در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار داریم؛ با استفاده از یک موبایل هوشمند، تنها در عرض چند دقیقه انجام می‌شوند. شرایط امروز محصول استفاده از ظرفیت فناوری در حوزه ارائه خدمات مالی است. موضوعی که اکوسیستم پرکاربردی تحت عنوان فین تک را به‌وجود آورده است. در این مطلب بررسی می‌کنیم که فناوری فین تک چیست و دامنه کاربردهای آن چه حوزه‌های از زندگی ما را در بر می‌گیرد.
فین تک چیست؟
فین تک (FinTech) مخفف عبارت financial technology، به‌معنی فناوری مالی است. به زبان ساده اکوسیستم فین تک، به دنبال بهبود کیفیت ارائه خدمات مالی از طریق خودکارسازی فرآیندها است. دسترسی به خدمات مالی با استفاده از فناوری‌های این حوزه به طور ملموسی توسعه پیدا کرده است. از طرفی دیگر سرعت بهره‌مندی از خدمات نیز تا حد زیادی افزایش یافته است.
فرصت ارائه خدمات مالی نوآورانه در حوزه‌های مختلف ایجاد شده و در پی آن مشاغل گوناگونی نیز به وجود آمده است. تمام نرم‌افزارهای موبایلی و برنامه‌های کامپیوتری که برای تراکنش‌های مالی استفاده می‌کنید، از خرید شارژ و پرداخت گرفته تا انجام امور بانکی، بخشی از اکوسیستم FinTech به‌شمار می‌روند.
تاریخچه پیدایش و توسعه فین تک
اصطلاح FinTech مفهومی جدید است؛ اما تلاش‌ها برای استفاده از ظرفیت فناوری مالی، مدت‌ها قبل از ابداع این واژه آغاز شده بود. کارت‌های اعتباری که در دهه 1950 رایج شدند، اولین محصولات فین تک به‌حساب می‌آیند که در دسترس عموم مردم قرار گرفتند. استفاده از این کارت‌ها باعث شد تا افراد از حمل پول نقد بی‌نیاز شوند. ضمن اینکه امکان واریز و برداشت پول به‌حساب دیگران بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک‌ها را فراهم کرد.
یکی از اولین شرکت‌هایی که خارج از سیستم بانکی در زمینه فین تک فعالیت خود را آغاز کرد، پی پال (PayPal) است. همان‌طور که می‌دانید حساب پی پال، یک کیف پول الکترونیکی است که خدمات پرداخت آنلاین را به‌کاربران خود ارائه می‌کند. توسعه استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند، نقش ویژه‌ای در پیشرفت این اکوسیستم داشت.
اصطلاح فین تک نخستین بار در قرن 21 میلادی مطرح شد. این عبارت در ابتدا به سیستم‌های پشتیبانی اطلاق می‌شد که در بانک‌ها و موسسات مالی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما پس از آن فناوری‌های مرتبط با این اکوسیستم به‌سمت ارائه خدمات مالی مصرف محور تغییر گرایش دادند. امروز ردپای فناوری FinTech در بخش‌های مختلف نظیر بانکداری، آموزش، فروشگاه‌های اینترنتی، بازارهای مالی و … مشاهده می‌شود.
کاربردهای فین تک
حوزه‌های کاربرد فین تک خیلی گسترده‌تر از آن است که بخواهیم در این مقاله به‌همه آن‌ها اشاره کنیم. در عین حال بخش‌هایی از این فناوری هستند که در حال حاضر به‌عنوان موضوعات اصلی شناخته می‌شوند. همچنین در آینده نیز جای رشد بسیار زیادی دارند. سه حوزه اصلی در اکوسیستم FinTech عبارت‌اند از:
1. بانکداری دیجیتال
امروز ما در متن بانکداری دیجیتال قرار داریم و در حال استفاده از خدمات مالی آن هستیم. دسترسی به خدمات بانکداری دیجیتال هر روز ساده‌تر می‌شود. بانکداری باز که این روزها به‌یکی از بحث‌های داغ در زمینه بانکداری دیجیتال تبدیل شده است، محصول اکوسیستم فین تک به‌شمار می‌رود. حجم تراکنش‌های مالی در بستر خدمات بانکداری دیجیتال در سطح دنیا سالانه 27 درصد رشد پیدا می‌کند. به‌نظر می‌رسد که این روند در سال‌های آینده نیز با شتاب بیشتری ادامه پیدا کند.
2. بلاک‌چین
فناوری بلاک‌چین امکان انجام تراکنش‌های همتا به همتا بدون نیاز به دخالت یا نظارت نهادهای دولتی و هر شخص ثالث دیگری را در دنیای امروز فراهم کرده است. بازار رمزارزها و تعداد بی‌شمار ارزهای دیجیتال، برنامه‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند که با آن‌ها سروکار دارید، همگی محصول فناوری بلاک‌چین هستند.
در طول 15 سال اخیر پس از ابداع بیت کوین، این بازار با سرعت خیره کننده‌ای در حال رشد و توسعه است. مدل ارائه خدمات مالی در بستر شبکه‌های بلاک‌چین در مقایسه با سیستم سنتی مالی دنیا یعنی بانک‌ها کاملا متفاوت و پیشرو است. قطعا در سال‌های آینده درباره این بخش از اکوسیستم فین تک و کاربردهای آن در زندگی روزمره خیلی بیشتر خواهیم شنید.
3. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
وقتی فناوری‌هایی نظیر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در خدمت اکوسیستم فین تک قرار می‌گیرند، تغییر و تحولات جدی در کم و کیف ارائه خدمات مالی شرکت‌های فعال در این حوزه رقم می‌خورد. خیلی از شرکت‌ها با سرعت در حال استفاده از ظرفیت این فناوری‌ها برای ارائه خدمات بهتر و بیشتر به مشتریان خود هستند.
موضوعی که باعث می‌شود هزینه دسترسی مشتریان به خدمات مالی کاهش پیدا کند. امنیت در ارائه خدمات ارتقا پیدا کند و علاوه بر آن سرعت ارائه خدمات نیز تا حدی زیادی افزایش یابد. امروز تازه در ابتدای مسیر استفاده از ظرفیت ابزارهای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در فناوری‌های مالی هستیم.
چالش‌های پیش روی فین تک
فناوری فین تک از روز نخست تاکنون همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. البته باید اذعان کنیم که فعالان این اکوسیستم یک به یک تمام چالش‌ها را برطرف کرده‌اند؛ اما هر چه به‌سمت جلو حرکت می‌کنیم، مشکلات جدید‌تری ظاهر می‌شوند. در حال حاضر چالش‌های پیش روی فناوری‌های مالی را می‌توان در 3 سطح تعریف کرد که عبارت‌اند از:
1. قانون‌گذاری و انطباق
ماهیت اکوسیستم فین تک با تغییر و تحولات سریع و دائمی عجین شده است. در عین حال با توجه به این که فناوری FinTech با حوزه مالی سروکار دارد، موضوع قانون‌گذاری و نظارت اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. نهادهای قانون‌گذار دائما در حال وضع چارچوب‌های جدید و به‌روزرسانی قوانین گذشته در حوزه فناوری مالی هستند.
شرکت‌های فعال در این حوزه نیز باید به طور مداوم خود را با این قوانین منطبق کنند تا امکان فعالیت قانونی را داشته باشند. اینجا پای مفهومی به‌نام رگ تک (RegTech) به‌میان می‌آید که هدف آن ایجاد انطباق بین ساختار شرکت‌های فین تک با قوانین بالادستی جدید است.
2. امنیت
همان‌طور که روش‌های جدید مبتنی بر فناوری برای کشف تقلب و کلاهبرداری در خدمات مالی آنلاین ابداع می‌شوند، هکرها نیز دائما در حال تلاش برای یافتن شیوه‌های جدید برای سواستفاده از کاربران اکوسیستم فین تک هستند. چالش دائمی و همیشگی که گاهی اوقات هکرها در آن پیروز می‌شوند و در بعضی مواقع نیز شرکت‌ها سربلند بیرون می‌آیند. محافظت از مشتریان و تامین امنیت آن‌ها یکی از مشکلات جدی پیش روی شرکت‌های اکوسیستم FinTech است.
3. دسترس‌پذیری
ایجاد سطح دسترسی بهتر، بیشتر و سریع‌تر برای خدمات مالی یکی دیگر از چالش‌های همیشگی شرکت‌های فعال در حوزه فناوری مالی است. رقابت سنگینی در این حوزه بین شرکت‌های مختلف وجود دارد. تنها شرکت‌هایی که می‌توانند دائما تجربه کاربری بهتری را برای مشتریان خود رقم بزنند، می‌توانند امیدوار به موفقیت در این رقابت باشند.
آینده فین تک چگونه خواهد بود؟
صنعت فین تک در یک دهه گذشته رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. ارزش بازار جهانی فناوری مالی در سال 2020 حدود 105 میلیارد دلار بود. پذیرش خدمات مالی مبتنی بر این فناوری نیز در سال‌های اخیر دائما با سرعت شدیدی در حال افزایش بوده است.
همه‌گیری کرونا نیز باعث شد که فرصت رشد زیاد فناوری‌های این حوزه در دنیا فراهم شود. آمارها نشان می‌دهند که تنها در سال 2021 بیش از 21 هزار استارتاپ فین تک در کشورهای مختلف راه‌اندازی شدند. پیش‌بینی می‌شود حجم سرمایه‌گذاری‌ها در این حوزه همچنان افزایش پیدا کند و تا سال 2027 به بیش از 400 میلیارد دلار برسد.
فین تک در ایران
حدود 15 سال است که اکوسیستم فین تک در ایران فعالیت خود را آغاز کرده است. استارتاپ‌های مختلفی در ایران راه‌اندازی شده‌اند که در حوزه ارائه خدمات مالی مبتنی بر فناوری فعالیت می‌کنند.
آمار و ارقام دقیقی در حجم گردش مالی این اکوسیستم و همچنین تعداد کسب‌وکار و شاغلان آن در کشور وجود ندارد؛ اما واقعیت این است که امروز تقریبا شما برای بخش قابل توجهی از نیازهای روزمره خود، پلتفرم‌هایی را در دسترس دارید که ذیل اکوسیستم فناوری مالی تعریف می‌شوند. شما می‌توانید بخش قابل توجهی از پرداخت‌های خود را به‌صورت آنلاین انجام دهید و این یعنی عضوی از خانواده بزرگ FinTech در کشور هستید.
اکوسیستم فین تک، بزرگ‌تر از همیشه
در این مطلب بررسی کردیم که فناوری فین تک چیست و چه کاربردهایی دارد. حتی اگر ندانید که FinTech چه معنا و مفهومی دارد هم در زندگی روزمره خود در حال استفاده از آن هستید. قطار اکوسیستم فناوری مالی مدت‌هاست که حرکت خود را آغاز کرده است و با سرعت در حال حرکت به سمت آینده است. اگر قصد راه‌اندازی کسب‌وکار هم دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتما روی ظرفیت‌های موجود در این حوزه تمرکز کنید. فرصت‌های خوبی پیش روی شما قرار دارند که می‌توانید از آن‌ها برای موفقیت استفاده کنید.
