zksync چیست؟ پروتکل لایه دو، با ویژگی‌های جذاب

بلاکچین اتریوم شبکه‌ای است که محبوبیت و امکانات زیادی دارد اما کارمزدهای نجومی آن، باعث شده تا بسیاری از این شبکه ناراضی باشند. واقعیت این است که هرچقدر هم که اتریوم راه‌حل‌های جدیدی برای این مشکل ارائه کند اما باز هم پروژه‌های DeFi و NFT انرژی قابل توجهی در هر تراکنش مصرف می‌کنند و این یعنی یک مشکل دوباره! پس چه باید کرد؟ اینبار ما قصد داریم یک راه‌حل لایه دو به نام ZkSync را معرفی کنیم که ادعا می‌کند کاربران می‌توانند به کمک آن با هزینه کمتر و سرعت بیشتر روی شبکه اتریوم نقل و انتقال انجام دهند. پس بیاید هرچه زودتر به سراغ این شبکه، ایردراپ آن و هر آنچه باید درباره زد کی سینک بدانید برویم.

zksync چیست؟

در ابتدا نگاهی به پروژه zksync می‌اندازیم. هر شرکت، مجموعه و نهادی در دنیای ارزهای دیجیتال برای بهبود شبکه‌های بلاک چینی، طرح‌ها و پروژه‌های مختلفی در دستور کار دارد. یکی از پروژه‌های پر سر و صدا که ایردراپ پرسودی را از آن انتظار داریم، پروژه زی کی سینک zksync است. اما این پروژه روی چه موضوعی تمرکز دارد؟ هدف اصلی این پروژه بهبود مقیاس‌پذیری روی شبکه اتریوم است.

مقیاس‌پذیری در بلاک چین یعنی توانایی شبکه در پردازش یا اداره کردن تراکنش‌ها در یک ثانیه. واضح است که هرچه این مقدار زیاد‌تر باشد، یعنی شبکه بتواند در عرض یک ثانیه، تراکنش‌ها بیشتری را پردازش کند، حجم تراکنش‌ها بیشتر شده، تریدرهایی بیشتری می‌توانند در شبکه فعالیت داشته باشند و در نهایت سوددهی بیشتری را از آن انتظار داریم.

به طور مثال بیت کوین در هر ثانیه فقط قادر به انجام ۷ تراکنش است و به همین دلیل استخراج آن سخت‌تر از بقیه ارزهای دیجیتال است. البته قطعا عوامل دیگری هم دخیل هستند، اما مقیاس‌پذیری کم، تأثیر به سزایی در این موضوع دارد.

حال زی کی سینک پروژه جذابی است که ادعا دارد می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌ها و روش‌های مدرن مانند استفاده از ماشین مجازی (Vitrtual Machine ) مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم را به طرز چشمگیری افزایش بدهد. واضح است که برای این کار نیاز به تست و آزمایش در سطح گسترده دارد که آن را به همراه ایردراپ ارائه خواهد داد تا کاربران را جذب کند. 

آشنایی با مفهوم پروتکل لایه دو

اجازه دهید در ابتدا دو مفهوم مهم را مرور کنیم. در هر شبکه پروتکل یعنی قوانینی که مطابق استاندارهای شبکه برای انتقال اطلاعات وضع شده‌اند. مفهوم لایه دو (L2) در شبکه اتریوم نیز مجموعه‌ای از روش‌ها و پروتکل‌هایی را شامل می‌شوند که روی مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم متمرکز هستند. در این روش یک شبکه بلاکچینی دیگر به صورت مجازی و موقت روی بلاک چین اصلی ساخته می‌شود تا به سریع‌تر شدن انتقال اطلاعات کمک کند. 

مطالعه بیشتر: اتریوم 2 چیست

زی کی سینک چگونه کار می‌کند؟

ادعای پروژه زی کی سینک این است که می‌تواند با استفاده از رول آپ ‌های زد کی (ZK-Rollup) به بهبود زیرساخت‌های نرم‌افزاری آن بپردازد. هدف رول آپ ها کاهش بار ترافیک شبکه بلاک چین است. به عبارت دیگر آن‌ها اطلاعات را از لایه اول اتریوم گرفته و پس از اعمال تغییرات مختلف (که شامل فشرده‌سازی و رمزنگاری آن‌ها است) در لایه دوم شبکه مورد استفاده قرار می‌دهند. یعنی پردازش اطلاعات به جای اینکه روی شبکه اتفاق بیفتد و سرعت تراکنش‌ها را کم کند، در یک فضای مجازی و موقت و به طور موازی در خارج از شبکه مورد پردازش قرار می‌گیرد و نتیجه با سرعت مطلوب به شبکه منتقل می‌شود. هدف این کار انتقال ساده و سریع اطلاعات بین لایه‌های اول و دوم شبکه اتریوم است.

 با این کار

• مبادله توکن‌ها سریع‌تر انجام می‌شود.
• تراکنش‌ها بهتر مانیتور می‌شوند.
• هرگونه واریز و برداشت راحت‌تر صورت می‌پذیرد.

 از طرفی کاربران می‌توانند بدون محدودیت‌های مختلف NFT خود را بسازند و با آن فعالیت داشته باشند. پس نقطه‌ضعف اصلی برخی از شبکه‌های بلاکچینی که در زمینه ایجاد NFT ها به مشکل برمی‌خورند نیز با این روش، تا حدود زیادی برطرف می‌شود.

مطالعه بیشتر: معرفی بهترین پروژه‌های لایه دوم اتریوم

 در زی کی سینک همچنین عبارت «رول آپ مبتنی بر اثبات دانش صفر» را زیاد می‌بینیم. این عبارت به چه معناست؟

رول آپ مبتنی بر اثبات دانش صفر به صورت خلاصه به الگوریتم‌هایی گفته می‌شود که هدفشان ادغام چند تراکنش در یک تراکنش است. با این کار علاوه بر سرعت بیشتر، شاهد کاهش چشمگیر کارمزد شبکه هستیم. فرض کنید که می‌خواهید ۱۰ فایل را برای یک نفر بفرستید. اگر این ۱۰ فایل را به صورت مجزا و متمایز بفرستید، سرعت انتقال بیشتری دارد یا اینکه همه آن‌ها را در یک فایل زیپ قرار داده و سپس ارسال کنید؟ می‌توان گفت رول آپ ‌ها فعالیتی مشابه مثال بالا دارند و کارشان خلاصه‌سازی اطلاعات برای انتقال سریع آن‌ها است.

zksync چه کاربردی دارد؟

در حالت کلی zksync برای تریدرها باعث سریع‌تر شدن تراکنش‌های شبکه اتریوم می‌شود. همان‌طور که اشاره شد، آنچه برای اغلب تریدرها مهم است، ایردراپ زی کی سینک است. بارها اشاره کرده‌ایم که ایردراپ می‌تواند به اندازه ترید در بازار ارزهای دیجیتال سودده باشد. به شرطی که به‌موقع از آن استفاده کنیم. تجربه‌های موفق ایردراپ ‌های آربیتروم، متامسک و … سبب شده خیلی از تریدرها به جز خرید و فروش ارزهای دیجیتال، نیم‌نگاهی هم به ایردراپ‌های پرسود داشته باشند. اما برای توسعه‌دهندگان این پروژه، موفقیت در آن قطعا به معنای افزایش کیفیت شبکه است.

چه چیزی رول آپ zksync را متمایز می‌کند؟

ماهیت این پروژه به صورتی است که می‌توان آن را یک پلتفرم در نظر گرفت. پلتفرمی که باید کاربر در آن، کارهایی ساده‌ای انجام دهد. این فعالیت‌ها توسط مدیران پروتکل zksync مانیتور و بررسی می‌شوند و نتیجه حاصل در بهبود مقیاس‌پذیری بلاکچین شبکه اتریوم اعمال می‌شود. پس باید در ابتدا در این پلتفرم ثبت‌نام کنید و طبق دستورالعمل‌های آن فعالیت‌های مشخصی داشته باشید تا مشمول دریافت ایردراپ مخصوص آن بشوید.

با توجه به اخبار دنیای ارزهای دیجیتال به نظر می‌رسد این ایردراپ احتمالاً جزو پرسودترین‌ها باشد. از این رو توصیه می‌کنیم به هیچ وجه آن را از دست ندهید. یک سؤال مهم این است که این پروژه چقدر اعتبار دارد؟ از کجا معلوم که کلاهبرداری نباشد؟

 در اثبات معتبر بودن آن فقط کافی است که بدانیم این پروژه را شرکتی به نام Matter Labs که یکی از بزرگ‌ترین توسعه‌دهندگان نرم‌افزاری دنیای ارزهای دیجیتال به شمار می‌آید، ارائه داده است. پس در اعتبار این پروژه شکی نیست. اما نکته مهم این است که حتما از منابع رسمی و اصلی وارد این سایت شوید. چرا که کلاهبرداران به خاطر محبوب بودن این پروژه ممکن است از لینک‌ها وب سایت‌های اسکم استفاده کنند و آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی و یا فضای وب منتشر کنند. از طرفی برای شرکت در این پروژه احتمالاً بین ۱۰ تا ۲۰ دلار باید هزینه اولیه پرداخت کنید. اگر بتوانید به‌خوبی از ایردراپ‌ zksync استفاده کنید، قطعاً این هزینه ارزشش را دارد.

در نهایت، به واسطه کامل بودن این پروژه انتظار داریم زد کی سینک یک ارز دیجیتال بومی نیز داشته باشد. یعنی باید داشته باشد! چرا که پتانسیل آن را دارد. به طور کلی اگر این پروژه با موفقیت به انجام برسد نیاز به داشتن یک ارز دیجیتال بومی در آن احساس می‌شود.

بهترین پروژه‌های پروتکل zksync

لازم به ذکر است که پروژه زی کی سینک در نسخه‌های مختلف و در پلتفرم‌های گوناگون ارائه شده است که در ادامه 7 پروژه محبوب در اکوسیستم zkSync را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1.ZIGZAG

ZigZag یک صرافی غیرمتمرکز بومی، با استفاده آسان و کاملاً ایمن است. این صرافی بر اساس ZK Rollups با کارمزدهای پایین فعالیت دارد.

 سه ویژگی بسیار مهم در زیگزاگ وجود دارد.

رول آپ های مبتنی بر اثبات دانش صفر

ZigZag بر روی رول آپ های ZK ساخته شده است و کاملاً بر روی فناوری‌های دانش صفر تمرکز دارد. این الگوریتم‌ها سرعت تراکنش‌ها را سریع‌تر و کارمزدهای آن‌ها را کمتر می‌کنند. از طرفی فضای شبکه اصلی را آزاد می‌سازند تا تعداد پردازش تراکنش‌ها در شبکه نیز افزایش پیدا کند.

غیرمتمرکز بودن سفارشات

 ZigZag غیرمتمرکز است و به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون ثبت‌نام، در همان لحظه معامله کنند.

نقدینگی نامحدود

 ZigZag با استفاده از الگوریتم‌های مختلف رمزنگاری، نقدینگی نامحدودی را ارائه می‌کند. ZigZag تضمین می‌کند که نقدینگی برای هر معامله‌گر با حداقل لغزش و کارمزد مناسب باشد. البته بستگی دارد که تریدر روی چه رمزارزی معامله می‌کند.

2. پروتکل SYNFUTURES

پروژه سین فیوچرز یک پلتفرم غیرمتمرکز دیگر است که امکان معامله رایگان ارزهای دیجیتال مختلف و جفت توکن‌ها را با یک توکن مشخص فراهم می‌کند. این پروژه عمدتا برای بازار فیوچرز مناسب است. کاربران می‌توانند به‌راحتی قراردادهای فیوچرز خود را (که از هر جفت معاملاتی پشتیبانی می‌کنند) تنها با چند کلیک فهرست و مدیریت کنند. این پروژه نیز روی بهبود مقیاس‌پذیری تأکید دارد.

3. پروژه ORBITER Finance

Orbiter Finance را می‌توان یک پل ارتباطی برای ارسال داده‌ها در لایه دوم شبکه اتریوم با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر از حالت فعلی دانست. این پروتکل از انتقال بین zkSync و Arbitrum با هزینه کم و پردازش سریع پشتیبانی می‌کند. کاربران می‌توانند فرآیند انتقال ارزهای دیجیتال مختلف را از شبکه اصلی اتریوم، پالیگان و آربیتروم با هزینه‌ای کم انجام دهند. اصلی‌ترین هدف این پروژه بالابردن سطح امنیتی انتقال رمزارزها است.

4. پروتکل VIA

ویا نیز دیگر پروژه محبوب در اکوسیستم zkSync است که از روش تجمیع نقدینگی زنجیره‌ای متقابل (CROSS-CHAIN LIQUIDITY AGGREGATION) استفاده می‌کند. در این روش با استفاده از 13 زیرشبکه و 11 بریج بین لایه‌ای، اطلاعات در شبکه مبادله می‌شوند. از این رو کاربران اجازه می‌توانند به طور یکپارچه توکن‌ها را در سریع‌ترین و ارزان‌ترین مسیرها معامله کنند. علاوه بر این، پروتکل Via به کاربران اجازه می‌دهد تا با استفاده از نقدینگی موجود در شبکه، سفارش‌های خود را در عرض 60 ثانیه به تمام منابع شبکه هدایت کنند. به عبارت دیگر محدودیت‌های شبکه‌های سنتی از بین می‌رود.

5. پروژه دبریج DEBRIDGE

دبریج نیز یک پروتکل متقابل زنجیره‌ای مشابه پروتکل ویا است که امکان انتقال و غیرمتمرکز داده‌ها و دارایی‌ها را بین بلاکچین‌های مختلف فراهم می‌کند. ارتباط بین بلاک چین ها هدف اصلی این پروژه به شمار می‌آید.

6. پروژه Mute

این پروژه از ویژگی‌های تأمین نقدینگی پشتیبانی می‌کند. نقطه قوت پروتکل Mute نسبت به سایرین این است که توکن‌هایی که در سایر صرافی‌های شبکه zkSync مانند WISP، zCULT، ZKRICE و … موجود نیستند، در آن قابل معامله هستند.

Mute به کاربران خود یک پنل داخلی برای ردیابی دارایی‌هایشان ارائه می‌کند که البته هنوز ساز و کار آن به طور دقیق مشخص نشده است. سرمایه این پروژه در حال حاضر 50 میلیون دلار است که بودجه مناسبی برای دادن ایردراپ نیز به شمار می‌آید.

7. Nexon Finance

نکسون یک پروتکل وام‌دهی است که ویژگی‌های وام و استقراض ارز دیجیتال را ارائه می‌دهد. در حال حاضر، کاربران می‌توانند با توکن های ETH و USDC در این پروژه فعالیت داشته باشند. این پلتفرم دارای حجم نقدینگی قفل شده 3.5 میلیون دلاری است.

علاوه بر این‌ها، بیش از 90 پروژه دیگر که از اکوسیستم zkSync پشتیبانی می‌کنند و در حال ارائه خدمات به کاربران هستند. در انتها لازم به ذکر است که پروژه زد کی سینک به طور کلی دو نسخه دارد. یک نسخه لایت Lite که عمدتاً روی پرداخت و انتقال ارزهای دیجیتال تمرکز دارد. اما نسخه Era عمدتا روی پشتیبانی از قراردادهای هوشمند شبکه اصلی اتریوم متمرکز است.

آینده و چالش‌های پیش روی zksync

اگر این پروژه بتواند موفق شود و اهداف خود برسد، قطعا شاهد افزایش سرعت اجرا در تراکنش‌های شبکه اتریوم خواهیم بود. اما هنوز مشکل کارمزد به قوت خود باقی خواهد ماند. از این رو احتمالا در پروژه‌های آینده zksync روی کاهش کارمزدها کار خواهد شد. از طرفی بحث همگام‌سازی با دیگر شبکه‌ها هم چنان مدنظر توسعه‌دهندگان این پروژه خواهد بود. بحث امنیتی نیز از دیگر چالش‌هایی است که باید ببینیم پروتکل zksync چه راهکاری برای بهبود آن دارد؟

با توجه به اخبار منتشرشده در فضای وب، سرمایه بسیار بالایی برای این کار جمع‌آوری شده است. برخی از منابع از سرمایه اولیه ۴۵۰ میلیون دلاری صحبت می‌کنند. جالب است بدانید پروژه مشابه قبلی (پروژه آربیتروم) فقط یک‌سوم سرمایه اولیه آن را داشت اما به بزرگ‌ترین ابردراپ تاریخ ارزهای دیجیتال بدل شد. از این رو انتظار داریم این پروژه که توانسته بودجه اولیه بسیار خوبی را جمع‌آوری کند، ایردراپ های بسیار زیاد و قابل‌توجهی داشته باشد.

 هنوز به طور کامل و دقیق فعالیت در اکوسیستم زی کی سینک تشریح نشده است. اما اگر به تاریخچه پروژه‌های zksync توجه کنیم انتظار داریم که فعالیت‌هایی مانند اتصال به کیف پول زی کی سینک مد نظر باشد. یعنی کاربر کیف پول خود (که احتمالا باید در نسخه مرورگر لاگین باشد) را در ابتدا به اکوسیستم پروژه متصل کند. سپس مبلغ کمی اتریوم را در آن شارژ می‌کند و به انتقال وجه می‌پردازد. در این حین نیز باید کارهای ساده‌ای انجام دهد. کاربر پس از انجام این کارها مشمول دریافت ایردراپ می‌شود.

 اگر بخواهیم یک عیب به این پروژه بگیریم چالش همگام‌سازی کیف پول‌ها است. هنوز مشخص نیست این پروژه برای همگام‌سازی بین کیف پول‌های مختلف با اکوسیستم خود چه راهکاری را پیشنهاد خواهد کرد. چرا که خیلی از کیف پول‌ها بر اساس سیاست‌های خود فعالیت می‌کنند و ممکن است همگام‌سازی بین آن‌ها کار بسیار سختی باشد. احتمالاً برای استفاده از این اکوسیستم باید از اپلیکیشن‌های خاص مانند کرو (Curve) یرن فایننس (Yearn Finance) و … استفاده کنید.

 اگر پروژه زی کی سینک موفق باشد و ارز دیجیتال بومی خود را ارائه دهد، می‌توان از این اکوسیستم برای مقاصد گوناگون از جمله استیکینگ یا ترید NFT ها نیز استفاده کرد. پیش‌بینی‌ها از راه‌اندازی و دسترسی به ایردراپ آن در سال ۲۰۲۴ خبر می‌دهند.

نتیجه‌گیری

از چند سال پیش که روز به روز به تعداد کاربران اتریوم افزوده شد، مشکلات سرعت تراکنش و کارمزدها نیز به دنبال آن بیشتر و بیشتر شد. این بود که پروژه‌های مختلفی مانند زی کی سینک نیز وارد شدند تا علاوه بر حل این مشکلات خود نیز پیشرفت کنند. همانطور که خواندید zkSync یک راه‌حل مقیاس‌پذیری لایه ۲ اتریوم است که از فناوری ZK-rollup برای فعال کردن تراکنش‌های سریع‌تر، ارزان‌تر و امن‌تر استفاده می‌کند. خوشبختانه از زمانی که این پروژه در سال ۲۰۱۹ ظهور کرد، نشان داده است تراکنش‌های اتریوم می‌توانند کارآمدتر، یکپارچه‌تر و ارزان‌تر شوند. این یعنی زی کی سینک تاکنون توانسته به اهداف خود برسد اما باید دید آیا می‌تواند به این راه ادامه دهد؟